Voor een opleiding waaraan ik verbonden ben is iedereen met een vwo-, havo- en mbo4-diploma toegelaten, hoewel een bèta-profiel nadrukkelijk geadviseerd wordt. Daarom zijn in het eerste kwartaal van het eerste jaar de lessen die ik verzorg hier en daar een herhaling van de havo- en vwo-stof natuurkunde.

Toch is voor mbo-ers het instapniveau hoog. Niet omdat het niet zou aansluiten, we trachten het juist zoveel mogelijk bij mbo4 te laten aansluiten. Nee het is moeilijk omdat ze ‘slechts mbo-ers zijn en die havisten, die kunnen alles al.’ Alsof mbo-ers minder zijn en kunnen dan vo-ers?

Hoewel dat in het begin van een propedeuse zo lijkt, is er goede reden om dat te betwijfelen. Allen kunnen immers het bachelordiploma halen, tijdens de afstudeerfase is er geen verschil meer tussen mbo-ers en havisten. Dus mbo-ers zijn helemaal niet minder dan havisten.

Wel merk ik een duidelijk verschil in gedrag tussen mbo-ers, havisten en vwo-ers. Vwo-ers vinden van zichzelf dat ze slim zijn, hebben geen moeite met ‘extra stof’. Havisten doen wat nodig is voor een toets, en zijn niet snel bereid iets extra te doen. Mbo-ers willen heel graag ‘hoger’op komen, maar vragen zich af of ze dat wel kunnen.

Is het verschil op basis van intelligentie? Wellicht. Maar het is vooral een houding, die het gevolg is van een selectie op 11- à 12-jarige leeftijd.  Een vwo-er wordt zes jaar lang verteld dat hij tot de top behoort. Mijn oude aardrijkskundeleraar noemde vwo-ers gekscherend de ‘creme-de-la-creme’. Een mbo-er wordt jarenlang het tegenovergestelde verteld. En als iets maar vaak genoeg gezegd wordt, gaat men erin geloven en naar handelen. Ondanks dat leerlingen in hun latere schoolloopbaan een enorme niet te voorspellen ontwikkeling doormaken….

Ik kan het niet hardmaken, en baseer mijn mening op gedrag van eerstejaars hbo-studenten: De vroege selectie op schooltype leidt tot een intellectueel klassenverschil. Wie tot dubbeltje geselecteerd is, denkt dat hij een dubbeltje is en vindt zichzelf heel moeilijk een kwartje. Dat is niet nodig.