Sinds een aantal jaar wordt van hbo-opleidingen verwacht dat studenten een onderzoek uitvoeren. Meestal is dit onderdeel van het afstudeerwerk. Soms is het afstudeerwerk zelf een onderzoek. Dat hangt af van het beroep waar de opleiding voor opleidt.
Onderzoek dat uitgevoerd wordt door het hbo dient praktijkgericht onderzoek te zijn, dat wil zeggen dat het een antwoord dient te geven op een vraag uit de beroepspraktijk. Dat dit wordt uitgevoerd door hbo-ers is goed. Zij leren onderzoeken en de beroepspraktijk innoveert. Toch heb ik een aantal zorgen over de wijze waarop dit gebeurt. De conclusies uit een praktijkgericht onderzoek zijn niet vrijblijvend. Ze hebben gevolgen voor beleid, financiële bedrijfsvoering, veiligheid en dergelijke. Indien beleidskeuzen gebaseerd zijn op conclusies uit onderzoek dan dient het onderzoek wel juist te zijn uitgevoerd. Dat gebeurt niet altijd…
Een voorbeeld. Een afdeling radiologie maakt scans waarbij organen die extra gevoelig zijn voor ioniserende straling ook een stralingsdosis ontvangen. Er zijn speciale beschermingsmiddelen op de markt die op de huid gelegd kunnen worden zodat de straling vanaf één zijde wordt geabsorbeerd. Daardoor is de patiëntdosis lager, maar ook de beeldkwaliteit slechter waardoor de scans onbruikbaar kunnen zijn. De wet verplicht de dosis zo laag als redelijkerwijs mogelijk te houden. Dus die afdeling radiologie vraagt zich terecht af of het zinvol is een dergelijk absorberend middel te gebruiken zodat patiënten minimaal belast worden met straling. De student die hierop gaat afstuderen, bestudeert de literatuur en zet vervolgens een onderzoek op. Hij kiest ervoor om te gaan meten op een fantoom. Op basis van die metingen komt hij tot de conclusie dat, bij gebruik van stralingsabsorberend materiaal op de huid, de beeldkwaliteit voldoende is voor een goede diagnose en de patiëntdosis lager is.
De afdeling besluit dit in te voeren, want uit onderzoek blijkt dat dat verstandig is.
Hoewel…. uit een academische studie, gepubliceerd in een vooraanstaand journal, is gebleken dat het helemaal niet verstandig is om stralingsbelasting te reduceren d.m.v. afscherming en dat de dosis kan beter op een andere manier verlaagd kan worden. Dat betekent dat de betreffende afdeling radiologie niet de optimale stralingsbeschermende maatregelen heeft ingevoerd. En dat is kwalijk, want als de dosis te hoog is betekent dat een groter risico op kanker voor de gescande patiënten.
Heeft de wetenschappelijke onderzoeksgroep, die stelt dat bescherming niet gewenst is, gelijk of heeft de student gelijk? Is hier sprake van toeval of zijn de methode, metingen of conclusies onjuist?
Het is voor hbo-studenten lastig om toegang te hebben academische literatuur. Niet omdat het onvindbaar is. Het is moeilijk technisch Engels en de gebruikte theorieën zijn lastig, waardoor ze geneigd zijn zich te richten op Nederlandstalige literatuur dat wordt voorgeschreven door en voor hbo-opleidingen. Maar die is niet volledig en vaak niet up-to-date, waardoor de laatste wetenschappelijke bevindingen niet bij hbo-studenten aankomen. In het voorbeeld hierboven kwam de publicatie pas achteraf aan het licht.
Daar komt bij dat veel studenten van mening zijn dat onderzoek inhoudt dat de door de opdrachtgever gestelde vraag positief beantwoord moet worden. Indien het onderzoek leidt tot een negatief resultaat menen studenten te hebben gefaald en dat ze dan niet kunnen afstuderen. Dus ze doen er alles aan om hun conclusie positief te laten zijn. Als de opdrachtgever vraagt om afscherming van stralingsgevoelige organen moet dat aangetoond te worden. Ze zijn pas geslaagd zodra “evidence” is gevonden. Ook sommige opdrachtgevers en docenten zijn dit van mening.
Op basis van conclusies uit praktijkonderzoek worden investeringen gedaan, producten op de markt gezet, beleid gemaakt, geld uitgegeven. Dan moet het onderzoek wel valide en betrouwbaar zijn. Dat is vaak maar de vraag….